آل عمران ١٦٩
| گسترشکپی متن آیه |
|---|
ترجمه
| آل عمران ١٦٨ | آیه ١٦٩ | آل عمران ١٧٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَحْسَبَنَّ»: گمان مبر. به حساب میاور. «أَمْوَاتاً»: مردگان. مفعول دوم فعل (لا تَحْسَبَنَّ) است. «أَحْیَآءٌ»: زندگان. خبر مبتدای محذوف است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
اين آيه درباره شهداء بدر نازل شده كه چهارده نفر بودند. هشت نفر از انصار و شش نفر از مهاجرين و نيز درباره شهداء احد نازل گرديده كه هفتاد نفر بودند.[۳] يا اين كه پنج نفر از مهاجرين بودند، بقيه از انصار[۴] و يا اين كه چهار نفر از مهاجرين و بقيه از انصار بوده اند و نيز بنا به روايت از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام و همچنين به عقيده عده زيادى از مفسرين نزول اين آيه درباره شهداء بدر و احد هر دو مى باشد و بعضى نيز گويند: درباره شهداء بئرمعونة است كه موضوع آن را در پاورقى صفحه ۱۴۷ شرح داده ايم، اسامى شهداء بدر و احد از اين قرار است: شش نفر از شهداء بدر از مهاجرين: مهجع بن عبدالله مولى عمر بن الخطاب و گويند اول شهيد بوده است، عبيد بن الحرث، عمير بن ابى وقاص، ذوالشمالين بنده عمرو بن نضلة، عقيل بن بكر، صفوان بن بيضاء، پنج نفر از شهداء احد از مهاجرين عبارتند از: حمزة بن عبدالمطلب، مصعب بن عمير، عثمان بن شماس، عبدالله بن جحش، سعد مولى عتبة بن ربيعة، موضوع اين آيه در آيه ۱۵۴ سوره بقره نيز آورده شده است.[۵]
تفسیر
نکات آیه
۱- مرده پنداشتن کشته شدگان در راه خدا (شهدا) از سوى برخى، و نهى خداوند از این پندار (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا)
۲- دلدارى خداوند به مؤمنان و بازماندگان شهدا (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا)
۳- شهیدان راه خدا، زنده و برخوردار از روزى در پیشگاه پروردگار خویش (بل احیآء عند ربّهم یرزقون) در برداشت فوق «عند ربّهم»، متعلق به «یرزقون» گرفته شده است.
۴- اصلاح رفتار و کردار، در گرو اصلاح اندیشه (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا بل احیآء عند ربّهم) زیرا براى ترغیب به جهاد (اصلاح رفتار)، اندیشه آنها را نسبت به شهدا تصحیح مى نماید.
۵- اصلاح اندیشه، از روشهاى قرآن براى نیل به عملکرد صحیح (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا بل احیآء عند ربّهم)
۶- برخوردارى شهیدان از حیاتى ویژه در عالم پس از مرگ (برزخ) (بل احیآء عند ربّهم یرزقون) نکره بودن کلمه «احیآء» اشاره به این معنا دارد که حیات شهیدان حیاتى است که براى انسانها در دنیا ناشناخته است. بنابراین حیاتى ویژه خواهد بود.
۷- عظمت و مقام والاى شهدا و کشته شدگان در راه خدا (بل احیآء عند ربّهم یرزقون) از اینکه آنان در پیشگاه خداوند روزى داده مى شوند و در آن مقام حاضرند، عظمت مقام آنان به دست مى آید.
۸- تفاوت زندگى و حیات شهدا با دیگر انسانها، در عالم پس از مرگ (برزخ) (بل احیآء عند ربّهم یرزقون) چون از نظر قرآن دیگر مردگان نیز از حیات برزخى برخوردارند، مطرح کردن حیات ویژه براى شهیدان، حکایت از تفاوت این دو حیات دارد.
۹- بقاى انسان، پس از مرگ (بل احیآء عند ربّهم یرزقون)
۱۰- حقیقت انسان، فراتر از جسم وى (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا بل احیآء عند ربّهم یرزقون) با توجّه به اینکه جسم شهیدان در دنیاست و برخوردار از روزى و حیات نیست، معلوم مى شود حقیقت آدمى چیزى فراتر از جسم اوست.
۱۱- وجود رابطه میان حیات و رزق، حتّى در عالم برزخ (بل احیآء عند ربّهم یرزقون)
۱۲- حیات شهیدان و چگونگى آن فراتر از درک مردمان عادى و تنها در خور فهم کسانى همچون پیامبر (ص)* (و لا تحسبنّ ... عند ربّهم یرزقون) از اینکه خداوند در آیات قبل همه مؤمنان را مخاطب قرار مى دهد ولى در این آیه تنها خطابش را متوجّه پیامبر (ص) (و لا تحسبن به صیغه مفرد) کرده، مى تواند اشاره به این معنا باشد که مضمون این آیه یعنى حیات شهیدان پس از شهادت، تنها در خور فهم پیامبر (ص) است.
۱۳- شهیدان، پرورش یافتگان مقام ربوبى خداوند هستند. (بل احیآء عند ربّهم یرزقون)
۱۴- شهادت، وسیله رشد و تکامل شهید (بل احیآء عند ربّهم یرزقون) با توجه به معناى «ربّهم» که خداوند مربّى و تربیت کننده شهیدان است، معلوم مى شود که شهادت زمینه اى براى بهره مندى از ربوبیّت خاص الهى است.
۱۵- تشویق و ترغیب به جهاد و شهادت در راه خدا (و لا تحسبنّ الّذین قتلوا فى سبیل اللّه امواتا بل احیآء عند ربّهم یرزقون)
۱۶- ارتزاق شهیدان در پیشگاه خداوند، پرتوى از ربوبیّت او (عند ربّهم یرزقون)
موضوعات مرتبط
- انسان: ابعاد انسان ۱۰ ; فرجام انسان ۹ ; مرگ انسان ۹
- تربیت: روش تربیت ۵
- تعقّل: اصلاح تعقّل ۴، ۵
- جهاد: تشویق به جهاد ۱۵
- حیات:۱، ۳، ۶، ۸، ۱۱، ۱۲
- خدا: امداد خدا ۲ ; ربوبیت خدا ۱۳، ۱۶ ; نواهى خدا ۱
- راه خدا:۱، ۳، ۷، ۱۵
- رشد: زمینه رشد ۱۴
- رفتار: پایه‌هاى رفتار ۴
- روزى:۱۱، ۱۶
- شهادت:۱، ۳، ۷ آثار شهادت ۱، ۳، ۷ ۱۴ ; تشویق به شهادت ۱، ۳، ۷ ۱۵
- شهیدان: بازماندگان شهیدان ۲ ; حیات شهیدان ۱، ۳، ۶، ۸، ۱۲ ; روزى شهیدان ۳، ۱۶ ; فضایل شهیدان ۳، ۷، ۱۳ ; کمال شهیدان ۱۴
- عقیده: باطل ۱
- عالم برزخ: تفاوتها در عالم برزخ ۸ ; حیات عالم برزخ ۶، ۸، ۱۱ ; روزى در عالم برزخ ۱۱
- علم:۱۲
- عمل: شرایط صحت عمل ۵
- محمّد (ص): علم محمّد (ص) ۱۲
- مرگ:۹
- مؤمنان: دلدارى به مؤمنان ۲
منابع
